2.7.09

Ζακ Λακάν Τα ονόματα του πατρός (b)

Ερωτήσεις προς αξιολόγηση:

Ποιες βασικές διαφορές εντοπίζονται ανάμεσα στο εικονοφαντασιακό και στο συμβολικό πεδίο;

α. Ενώ στο εικονοφαντασιακό πεδίο, το υποκείμενο συνάπτει μια σχέση με ένα άλλο υποκείμενο, ώστε η σχέση να είναι δυαδική, στο συμβολικό πεδίο διαπιστώνεται ότι είναι απαραίτητη η ύπαρξη του τρίτου προσώπου. Άρα, στο συμβολικό πεδίο, η σχέση είναι και διαμεσολαβητική, καθώς το τρίτο πρόσωπο, μη ορατό πολλές φορές, συνιστά το υπερβατικό στοιχείο της σχέσης, εξαιτίας και μέσω του οποίου η σχέση των δύο υποκειμένων αναθεωρείται και επαναπροσδιορίζεται.

β. Στο εικονοφαντασιακό πεδίο, το υποκείμενο εκτίθεται στο συναίσθημα του άγχους, και άρα βιώνει την αίσθηση της απώλειας, επειδή επιθυμεί να μετασχηματιστεί, να ‘‘εξανεμιστεί’’ από την παρουσία και την οντότητα του άλλου. Αντίθετα, στο συμβολικό πεδίο, όπου εγγράφεται το τρίτο πρόσωπο, το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με μια εικόνα κυριαρχίας, ώστε συμβολικά πραγματώνει την επιθυμία του και την εκπλήρωσή της, σε σχέση με αυτήν την εικόνα. Συνεπώς, δύο τινά συμβαίνουν: το υποκείμενο, ή βιώνει την αίσθηση της ενοχής, ή αντιμετωπίζει το στοιχείο του νόμου και του δικαίου, ανάλογα με το πεδίο, μέσα στο οποίο το τρίτο πρόσωπο βιώνεται.

γ. Στο εικονοφαντασιακό πεδίο εντοπίζεται το στοιχείο της αντίστασης, δηλαδή το στοιχείο της εικονοφαντασιακής δράσης. Αντίθετα, το ένστικτο του θανάτου υφέρπει μόνο όταν διεκπεραιώνεται η συμβολική λειτουργία της γλώσσας.

Γιατί οι απόψεις του Λακάν αφορούν τους διαφημιστές; Αναφέρατε παραδείγματα.

Οι απόψεις του Λακάν αφορούν τους διαφημιστές, επειδή όλη η θεωρία του συνδέεται με την επιρροή της γλώσσας. Τα σημεία του κειμένου, ιδίως, που το καταδεικνύουν είναι τα ακόλουθα: ‘‘το σύνθημα είναι η λέξη, χάρη στην οποία όχι αλληλοαναγνωρίζονται οι άνθρωποι της ομάδας, αλλά συγκροτείται η ομάδα’’ και, επίσης, ‘‘η συνθηματική λέξη έχει την ιδιότητα να είναι επιλεγμένη ακριβώς κατά τρόπο ανεξάρτητο από τη σημασία της’’. Εδώ, βλέπουμε τη διαφορά που διακρίνει το σημείο από το σύμβολο, το οποίο έχει διανθρώπινη λειτουργία και γεννιέται μαζί με τη γλώσσα.

Συνδέονται το εικονοφαντασιακό και το συμβολικό;

Είναι προφανές ότι το εικονοφαντασιακό και το συμβολικό συνδέονται, καθώς η υποκείμενη φαντασίωση, το εικονοφαντασιακό στοιχείο, δεν έχει παρά μόνο συμβολική αξία. Μέσω της διαλεκτικής ανάμεσα στην εικόνα και στο σύμβολο, η διαδικασία της εικονοποίησης ολοκληρώνεται από την αντίστοιχη της συμβολοποίησης.

Πώς θα ορίζαμε τη φωνή με βάση το Λακάν και τι αυτό συνεπάγεται;

Θα την ορίζαμε ως το προϊόν, το εκπίπτον αντικείμενο από το όργανο της ομιλίας. Ώστε, εξετάζοντας τη λειτουργία του υποκειμένου, θα διαπιστώσουμε ότι το ίδιο το υποκείμενο υπακούει σε μια δομή και, ο άλλος, στον οποίο απευθύνεται, χαρακτηρίζεται από μια άλλη δομή. Αυτή η τελευταία εξαντλείται μόνο αν φέρουμε τη διερώτηση στο τι είναι ο Άλλος, ως υποκείμενο. Ισχύει, τελικά, η επιθυμία να πάρω το λόγο, όταν την αντιμετωπίσουμε συνδυαστικά με την επιθυμία ο άλλος να πάρει τη φωνή μου.

Γιατί Τα Ονόματα του Πατρός που αναφέρονται στο ρόλο της λειτουργίας, πρέπει να μας απασχολούν σε σχέση με τη γλώσσα;

Επειδή μέσω της γλώσσας, οι εμπειρίες του πεπερασμένου χρόνου εγγράφονται σε ένα νέο, φασματικό χορικό-χρονικό. Ώστε, είναι επόμενο, εξαιτίας αυτού του χορικού, να αναδύονται οι φοβίες, δηλαδή οι επιστροφές των προγενέστερων πραγμάτων, στην επιφάνεια και να ορίζουν το παρόν και το πραγματικό. Γι’ αυτό, και στο πλαίσιο αυτό, δικαιολογείται ότι ‘‘το Όνομα του Πατρός είναι από πάντα ο μεταφορικοποιημένος πατέρας, όχι απλώς φορέας μεταφορικοποίησης αλλά και μεταφορικοποιημένος’’.

Και άλλες πολλές ερωτήσεις… αλλά καλύτερα προστρέξτε στο βιβλίο!

Ζακ Λακάν Τα ονόματα του πατρός, Επίμετρο του Ζακ-Αλέν Μιλέρ, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα Δεκέμβριος 2008, πρώτη ανατύπωση Ιούνιος 2009

Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις: Βλάσης Σκολίδης

Εκδόσεις Ψυχογιός
Μαυρομιχάλη 1, 106 79 Αθήνα
Τηλ: 210- 2804 800
Fax: 210- 2819 550
Email: info@psichogios.gr
http://www.psichogios.gr/
http://www.psichogios.gr/book.asp?cid=22123

No comments: