Με δίαιτα του Χαμαιλέοντα και Λακάν τη βγάζουμε κι απόψε (a)

Με έναν μήνα του καλοκαιριού μείον, είναι ακόμη πιο έντονη η επιθυμία μας να απολαύσουμε το καλοκαίρι που απομένει, ώστε ο Σεπτέμβρης να μη μας βρει κουρασμένους και περίλυπους. Αντί λοιπόν, να ζητούμε, καλοκαιριάτικα, δίαιτες με χαμηλά λιπαρά, από διατροφολόγους, προτείνεται σε κάθε αναγνώστη να γίνει ο τροφός της ζωής του και να τηρήσει, πέραν του λόγου, ‘‘τη δίαιτα του χαμαιλέοντα’’, σύμφωνα με την οποία ο Άμλετ, στο ομώνυμο έργο του Σαίξπηρ, τρώει ‘‘αέρα με κρέμα ελπίδες’’.

Αρκετά χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα, μέσα στη σύζευξη του αέρα και των ελπίδων, βλέπουμε να φωτογραφίζονται η θάλασσα, το κύμα και η ευφορία του γλυκού μεσημεριού. Εάν συμπίπτει και Αύγουστος, τότε σε αυτά, προστίθενται και δυο, τρία λεμονάτα ροδάκινα επάνω στην ψάθα.

Οπότε, αναρωτιόμαστε: τι ωθεί, τελικά, έναν αναγνώστη, στην καρδιά του καλοκαιριού, να ξεγλιστρήσει από τα ήρεμα νερά και την επαφή με τη φύση για να ξεφλουδίσει τον Λακάν (1901-1981); Γιατί να διαβάσουμε Τα ονόματα του πατρός όταν γύρω μας όλα ‘‘κινούνται’’ και, τελικά, συμβαίνουν με βάση μια ανθρώπινη διάθεση φυγής από τις λέξεις και τα αντικείμενα του γραφείου;

Επειδή, αν δεν έχουμε βρει εμείς το Λακάν, είναι πολύ πιθανό να μας έχει βρει εκείνος και να μην το ξέρουμε. Είναι πιθανότερο να μην έχει γίνει συνειδητή η γνώση, την οποία ο Λακάν προσφέρει, σε σχέση με την επιρροή της γλώσσας, και αναφορικά προς την ανθρώπινη κατάσταση. Ώστε, αυτά τα συμβάντα, που θα απαρτίζουν την παροδικότητα της ζωής, δεν θα αποκωδικοποιούνται, και, κατ’ επέκταση δεν θα ‘‘ελαφροποιούνται’’. Θα μένουν ως βάρη στη συνείδηση, και δεν θα είναι εύπεπτος ο ‘‘αέρας με κρέμα ελπίδες’’.

Τα τρία διακριτά πεδία αναφοράς της ανθρώπινης πραγματικότητας, -δηλαδή, Το εικονοφαντασιακό, το συμβολικό και το πραγματικό- συνιστούν το θέμα της παρέμβασης του Λακάν στις 8 Ιουλίου 1953. Είναι τότε, το 1953, που ο Λακάν αποχωρεί, μαζί με άλλους, από την Ψυχαναλυτική Εταιρεία των Παρισίων. 10 χρόνια αργότερα, στις 20 Νοεμβρίου 1963, γνωρίζοντας ότι την προηγούμενη μέρα του έχει αφαιρεθεί η ιδιότητα του ‘‘διδακτικού αναλυτή’’ και ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο, παρά την πρόθεσή του, βρίσκεται εκτός της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης (I.P.A), ο Λακάν κάνει την παρέμβαση για Τα ονόματα του Πατρός.

Το βιβλίο, Τα ονόματα του Πατρός, σε μετάφραση του Βλάση Σκολίδη, είναι σημαντικό που υπάρχει, πλέον, και στα ελληνικά, διότι, ακόμη και αν ταξιδεύουμε σε άλλες γλώσσες, στη μητρική μας κατοικούμε και εκεί επινοούμε ευκολότερα, ασυνείδητα, ακόμη και τα λογοπαίγνια. Στη γλώσσα ο Λακάν απονέμει το σκήπτρο της δύναμης και η γλώσσα διακυβεύεται στην ψυχανάλυση. Επισημαίνει ο ίδιος: ‘‘Μιλάω, σημαίνει, εισάγομαι ήδη στο θέμα της ψυχαναλυτικής εμπειρίας’’. Συνεπώς, καθώς τίθεται το ζήτημα της ομιλίας, η οποία ενθυλακώνει τα τρία πεδία –εικονοφαντασιακό, συμβολικό, πραγματικό- και εξαρτάται από τα ονόματα και τη λειτουργία τους, διαπιστώνουμε ότι οι δύο παρεμβάσεις του Λακάν συνδυάζονται. Μέσω του συνδυασμού τους, ο ενήλικος-αναγνώστης αντιλαμβάνεται τη ρευστότητα των πραγμάτων και συνειδητοποιεί το πρόβλημα πριν από το ερώτημα, όταν απευθύνεται στον άλλον. Κατ’ αντιστοίχιση, ο αναγνώστης του Λακάν διαπιστώνει το πρόβλημα πριν από την ανάγνωση. Ξέρει ότι κρατάει ένα βιβλίο, το οποίο θα πρέπει να διαβάσει περισσότερες φορές από μία.

Ζακ Λακάν Τα ονόματα του πατρός, Επίμετρο του Ζακ-Αλέν Μιλέρ, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα Δεκέμβριος 2008, πρώτη ανατύπωση Ιούνιος 2009

Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις: Βλάσης Σκολίδης

Εκδόσεις Ψυχογιός
Μαυρομιχάλη 1, 106 79 Αθήνα
Τηλ: 210- 2804 800
Fax: 210- 2819 550
Email: info@psichogios.gr
www.psichogios.gr
http://www.psichogios.gr/book.asp?cid=22123