Χάρτινες ζωές: η ζύμωση της γυναικείας αγωνιστικότητας.

Ο τίτλος Χάρτινες Ζωές του νέου μυθιστορήματος της Πέρσας Κουμούτση, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, προαναγγέλλει την ευθραυστότητα της ανθρώπινης κατάστασης. Με βάση το μυθιστορηματικό άξονα, αυτή η ευθραυστότητα αγγίζει ιδίως το γυναικείο φύλο. Έχοντας επιλέξει, για θέμα, την αλήθεια τριών γυναικών και τριών γενεών, η συγγραφέας δεν θα απέφευγε το αναπόφευκτο και θα ερχόταν στα λόγια του Πάουλ Τσέλαν: λέγοντας την «αλήθεια», θα έλεγε τις «σκιές». Πλέον, εξ αφορμής του νόμου της γραφής, το μαρτύριο θα μαρτυρηθεί. Κατά συνέπεια, Χάρτινες Ζωές είναι οι σπονδυλωτές ζωές τριών αφηγηματικών προσώπων: της Μαριάνθης, της Βικτωρίας και της Ανθής. Η μία μετά την άλλη, εκφράζουν τη νομιμοποιημένη ιδέα της γυναικείας αγωνιστικότητας, στο πέρασμα του χρόνου, ενώ εξιστορούν τον τρόπο με τον οποίο η γυναικεία ταυτότητα ζυμώνεται, μέσα από το φυλλομέτρημα κόπων, ιδεολογιών και χρόνων. Υπό σκιά, πάντα, βλέπουμε πως έχει ευδοκιμήσει μία άλλη, παράλληλη ιστορία, η οποία ακολουθεί τις εξιστορούμενες ζωές τους, άλλοτε ραίνοντας αρκετές ενοχές και άλλοτε αποξηραίνοντας το πάθος. Στην πλούσια πορεία αυτής της εξέλιξης, τόσο της γυναικείας ελευθερίας όσο και της συνακόλουθης επίγνωσης, δεν τίθεται θέμα σύγκρισης, ποια από τις τρεις γυναίκες διαμορφώνει πιο ενεργό και πρωταγωνιστικό ρόλο, ακόμη και αν αυτό είναι προφανές από το τέλος του μυθιστορήματος. Το ενδιαφέρον δεν επικεντρώνεται εκεί, διότι ο τρόπος με τον οποίο η Πέρσα Κουμούτση διεισδύει στα λιμνάζοντα ύδατα του παρελθόντος τους, αποσκοπεί στην καθολική μετασχηματιστική εξέταση της γυναικείας προσωπικότητας. Σαν να μεταφράζει την αγωνία, την ηπιότητα και την καρτερικότητα σε διαλεκτική σχέση με τον αντίλογο, την αποφασιστικότητα και την αγωνιστικότητα, η μεταφράστρια της αιγυπτιακής ατμόσφαιρας και των τοπίων του νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ, εδώ αντιπαλεύει το χρονικό της μοίρας, για να καταλήξει ότι οι γυναίκες μπορούν και διεκδικούν την ελευθερία, που δικαιούνται. Σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, κλείνει το χρονικό των τριών γενεών-γιαγιάς, μητέρας, κόρης- με μια επιστολή σε πρώτο πρόσωπο, ως καθρέπτης, για το μέλλον, αλλά και ως είδωλο, του παρελθόντος, για τα πτώματα που αερίζονταν, μέχρι την ανάληψη της τελικής απόφασης. Και αν το μυθιστόρημα κινείται σε μονολογικό τόνο, καθώς εξυπακούεται πως το «εγώ» απευθύνεται σε ένα «εσύ» ούτως ώστε να αντανακλάται σε αυτό, βλέπουμε τη σχέση της πολυφωνίας να προσυπογράφεται και να ισχύει. Κατά τη διάρκεια της αναγνωστικής διαδρομής, μπορεί να μην υπάρχουν γλωσσικοί πειραματισμοί ύφους, εν τούτοις το κέντρο βάρους της αφήγησης δεν χάνεται ούτε στιγμή. Το μήνυμα αφορά στο ότι το υποκείμενο δεν είναι ποτέ σταθερό και δεδομένο, αντίθετα διαφοροποιείται μέσα από τη διαθήκη των εμπειριών, στις οποίες, τρόπον τινά, υποθηκεύει τη ζωή του, ενόσω διαχειρίζεται την επιστροφή των απωθημένων.


Πέρσα Κουμούτση Χάρτινες Ζωές, εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα 2011.